Yeni Türkiye’nin organik zekası

Dünya yapay zekanın (AI) harladığı küresel rekabete kilitlenirken, ülke olarak organik zeka sorunumuzu çözememiş olmamız gerçek bir acı değil mi?

Patronlar dünyasının 54 yıllık hükümet dışı çatı kuruluşu Türk Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD)’nin “Perspektif 2025” raporunu açıkladığı genel kurulunda Yüksek İstişare Konseyi (YİK) Başkanı Ömer Aras “refah toplumunu” formüle etti:

*Özel sektör ve kamuda yetkinliklerin liyakat esasına göre istihdama katılımının sağlanması,

*Demokratik, laik, hukuk devleti düzeninde hukuka güvenin tesisi edilmesi…

YİK Başkanı Aras’ın ülke olarak sisteme güveni sarsan trajik olaylar arasında; Erzincan İliç’de 9 çalışanın hayatına ve çevre tahribatına malolan altın madeni faciası, 10 binlerin yaşamını kaybettiği 6 Şubat depremi ve Kartalkaya’daki otel yangınını andı.

Aras’ın “Yangın olur ama 78 kişi ölemez. Eğer ölüyorsa çöken sistemdir” sözleri; maliyeti güvenliğin önüne koyan iş insanları ve kamu görevlilerinde, kural tanımazlık ve denetim yoksunluğuna işaret ediyordu.

TÜSİAD’ın Perspektif 2025 Raporu’nda “Politik Hayatta Olağanüstü Olaylar” başlığında yer alan Politikacılar-İş İnsanları-Gazeteciler kümesini ortaklaştıran “Sorgulanıyorlar/Tutuklanıyorlar ve Teğmenler başlığında “Ordudan ihraç ediliyorlar” saptaması, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un şimşeklerini üzerlerine çekmeye yetti.

“ESKİSİNDEN DAHA KARARLIYIZ”

Tunç‘tan sonra AKP Sözcüsü Ömer Çelik de TÜSİAD’ı topa tuttu.

X hesabından “Türkiye eski Türkiye değildir” çıkışı yapan Adalet Bakanı Tunç’un “Ayrıcalıklı kesimlerin yön verdiği Türkiye’nin artık geride kaldığını anlamayanlar şunu bilmelidir ki; Hiç kimse veya hiçbir kuruluş, kendisini milletin iradesinin ve hukukun üstünde göremez.” paylaşımı, sivil toplum ve milli irade kavramlarının “iktidarlar” nezdinde algılanışına yönelik bir tartışmanın fitilini ateşlese de, Adalet Bakanı ile TÜSİAD’ın aynı ağırlık merkezine sahip olmadığı toplumun malumu.

Hükümet Sözcüsü Çelik’in tehditkar tonda yaptığı “AK Parti olarak bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da kendisini siyasetin üzerinde gören hiçbir girişime izin vermeyiz. Siyasetin demokratik alanını korumak için eskisinden daha kararlıyız.” paylaşımı da zaten böyle bir tartışmanın olanaksızlığını ortaya koyuyor.

“KAMUDA TASARRUFUN ARTMASI ŞART”

Enflasyonla mücadelede Hazine ve Maliye Bakanlığı eliyle uygulanan para maliye politikasının yetersizliğini, yapısal reformlar setindeki kara deliğe bağlayan Aras, “Devletin bütçe disiplinine uyması, kamu harcamalarını kontrol etmesi ve kamuda tasarrufu arttırması şart” diye de ekledi.

Aras’ın “şart” kelimesinden devam etmek istiyor. Zira küresel gündemin başında yer alan ve “yeni şart” olan yapay zeka hareketinde sıfır çekiyoruz.

Bunun yerine saatlerce üzerinde tartışabileceğimiz çözümü ispatlı konular yüzünden; can yakan küçük hayatlarımızda ayakta kalma savaşı veriyoruz.

DÜNYANIN GÜNDEMİ YAPAY ZEKA

Fransa Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron‘un evsahipliğinde 10 ve 11 Şubat 2025 tarihlerinde Paris’te düzenlenen “Yapay Zeka Eylem Zirvesi” ne liderler düzeyinde katılan 100 ülkenin 61’i zirve sonunda açıklanan ortak bildirgeye imza attı. Türkiye’nin yer almadığı zirvede hazırlanan bildiriye “Paris’i yapay şehri yapma” stratejisini izleyen Fransa, gelecek dönem düzenlenecek Yapay Zeka Eylem Zirvesi’nin düzenleneceği Hindistan ve yapay zeka rekabetinde kuvvetli bir oyuncu olan Çin’in de aralarında olduğu imzacılar “açık, kapsayıcı ve etik yapay zeka” önermesinde birleşti.

Ayrıksı kalan ve İngiltere ile birlikte hazırlanan bu etik yapay zeka bildirgesini imzalamayan Amerika’dan, Avrupa ülkelerine uyarı geldi.

ABD, ÇİN İLE İTTİFAK KURAN AB’Yİ UYARDI

ABD Başkan Yardımcısı JD Vance zirvede yaptığı konuşmada; Avrupa’yı, Amerikan yapay zeka devlerine yönelik sansür olarak nitelediği “agresif düzenlemelere” karşı uyarırken, yapay zeka alanında otoriter rejimlerle ittifak yapmakla eleştirdi.

Amerika’nın Sesi (VOA) muhabiri Arzu Çakır’ın Paris’teki zirveden aktardığı izlenim ve bilgilerden alıntıladığım bilgileri paylaşacağım.

Malum milyon dolarlık kamu kaynakları kullanan Türk medyasının böylesi önemli küresel toplantıları izlemek için “HABERE” ayıracak bütçeleri yok!

Eski Türkiye’de bu ölçekte düzenlenen küresel konferanslarda; hem Türkiye temsil edilirdi, hem de yerel gazeteciler izlerdi.

Çakır, tümüne katıldığını açıkladığı aksiyon planlarının açıklandığı oturumlarda Türkiye’den katılım olmadığını söylüyor.

AVRUPA KOMİSYONU’NDAN 200 MİLYAR EURO

Uluslararası medyadan derlediğim bilgilerle zirvenin doğan sonuçları şöyle özetledim:

Zirvede ülkeler ve kurumlar yapay zeka yatırımları taahhütlerinde bulundular. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Avrupa tarzı düzenleme getireceklerini” söyledi.

Von der Leyen, ABD ve Çin arasında yükselen yapay zeka rekabetini yakalamak için, bu ittifaka katılan büyük grupların 150 milyar Euro’luk taahhütlerine ek olarak AB’nin 50 milyar Euro’luk taahhüdü ile birlikte AB Komisyonu’nun toplam 200 milyar Euro’luk fon kullanacağını bildirdi.

Zirvede Suudi Arabistan 109 milyar dolar, Birleşik Arap Emirlikleri de 50 milyar dolar taahhüt etti.

ABD Başkanı Donald Trump 20 Ocak’ta göreve gelir gelmez, ABD’li yapay zeka firması OpenAI, yazılım firması Oracle ve Tokyo merkezli SoftBank firmasıyla ortak bir girişim olarak Stargate’i duyurmuştu.

500 milyar dolar bütçeye sahip olan Stargate projesi, ABD’de yapay zeka alanında güçlü bir bilgi işlem altyapısı oluşturmayı hedefliyor.

Çin’in yetkin öğrenci kadrosuyla geliştirdiği DeepSeek R1 yapay zeka modelini, yalnızca 5.6 milyon dolar harcayarak piyasa çıkarmasının; Amerikan şirketlerine borsada 1 trilyon dolara yakın kayıplar yaşattığını ekleyeyim.

FATİH BÜROL: ÇOK ENERJİ TÜKETECEK

Paris Zirvesi’nde bazı kararlar da alındı.

Başkanlığını Türk ekonomist Fatih Birol’un yürüttüğü Uluslararası Enerji Ajansı (AIE) öncülüğünde yapay zekanın enerji üzerindeki etkisinin gözlemleneceği bir “Yapay Zeka Gözlemevi” kurulacak.

Birol zirvede yaptığı konuşmada “Fişini çektiğiniz anda yapay zeka yok” derken, yapay zekanın yüksek çok yüksek enerji sarfiyatına dikkat çekiyor.

Ayrıca sektördeki önemli şirketleri biraraya getirmeyi amaçlayan “sürdürülebilir yapay zeka koalisyonunun kurulması” resmileştirildi.

Avrupa’nın; Airbus, L’Oréal, Mercedes, Siemens, Spotify, Mistral AI gibi yüksek teknoloji içeren şirketlerini biraraya getiren “AB Yapay Zeka Şampiyonları Girişimi” ittifakı etkin roller üstlendi.

İttifak, özellikle yeni teknoloji etrafındaki düzenleyici çerçeveyi basitleştirerek, yapay zeka alanında “Avrupa’nın tüm potansiyelinin açığa çıkarılmasını” mümkün kılmayı hedefliyor.

EĞİTİMLİ YETENEK KAPIŞILACAK

TÜSİAD Genel Kurul mesajları ile Yapay Zeka Zirvesi’ni birlikte anmamın tek nedeni var. Küresel alanda rekabet edebilmek için nitelikli iş gücü ve işsizliğe karşı koruma gerektiriyor.

YİK Başkanı Aras da konuşmasında nitelikli eğitim müfredatı oluşturulmasının ve yetkinlikleri ülkede tutmanın önemine vurgu yapıyordu.

Rastlantı olamayan gelişmeler iyi izlenmeli.

Kaçak göçmenleri ülkesinden gönderen Trump, aynı günlerde vasıflı çalışanlara 3 yıl süre ile verilen ve sonunda Yeşil Kart’a başvurma yolu açan H1-B vizesini desteklediğini açıklıyordu.

Yeni olan şu: Türkiye nitelikli beyin göçünü durdurmadan ve hukuk güvenliği sağlamadan; ne doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekebilir, ne küresel ticari rekabette ayakta durabilir, ne de enflasyonu kalıcı olarak düşürebilir.